Der All
Zomi, Chin leh Kawlgam ( 2014 ) census vai kup pih na leh kei muh dan.
Zomi min deih ma mah ih hi leh bang hang in a om sa Zo min, pom thei sang thei lo a, Zomi minam cih sawm lai ih hiam? A om sa Pu-Zo suan Zo min tawh tu ni ciang dong min khel lo, puam khel lo a ah om Minam te kup pih na leh kaam khum na nei ngai vet lo pi a Zomi ih cih cih zong , ih deih na bul pi in bang hiam cih zong mi pi in thei nuam hi.
Chin min deih lo a Zomi ih cih ten tan leh ong piang thei ding thu in, a nuai a bang hi.
1.Chin min zang khen peuh gal leh sa in mu a, Chin min ki ci ih pom zaw lo man in, tu lai tak Zogam ih cih cih Chin State sung a om te leh Chin min zang khen peuh te in ong tuan bawl, ong dei dan den ding a, ih Zogam sung bek hi lo in Kawlgam sung a hi zong, lei tung mun tuam tuam ih tun tun na ah ih gam neu in, a ki sam lo pi a, ei leh ei ah kip am paih ih hi kha ding hi. ( Chinis our common name but Zo mi is our proper name ).
2. Tua leh Mi pawl khat ten in, ih Zogam ong gen ciang Tedim,Tonzang, Cikha, Myone teng bek huam sak mawk in, tua zong thu mu leh thu thei dan tawh ih ki bat hang ih muk na neu na, a lak khia ih hi hi. Hih Tedim , Tonzang, Cikha Myone sung a ah piang te sung pan Mipil Mi sian tam pi om khin a, zong ong om lai ding hi. Hun vei sa ahih zong tu lai tak, ih Mi pil ten Zogam ih cih Chin State level bek hi lo in, Kawlgam level leh lei tung bup level dong Mi pil Mi siam ki om khin ban ah Makai zong ih sem ngaih hi.
Tua te sung pan muh thei pak ding in, Major General. Pu Tuang Za Khai bang Kawlgam bup Gal van khen peuh kem leh Kawlgam bup Gal kap lui ki pawl na te ah Vice-Chairman bang na sem ngai a, Pu Dr. Vum Khau Hua leu leu ciang Aung San leh R. Atlee agreement bawl na lah khawng a hi zong, Aung San leh Mual tung mi te thu khun pi gel na Pinlong Agreement nei na te ban ah, lei tung bup mipil ( 5000 ) sung khawng ah na ki ciam a, tu lai tak Pu Hau Do Suang leu leu ciang Canada gam, Kawlgam Palai zum pi ah Ambassador in om hi.
3. Cih no na ah Zogam level gen lo Kawlgam level, Lei tung level dong na ki om khin na pi ei hun ciang, bang hang in, limit ding ih hiam? . Ei ii level tawh ih Mi te ih limit lo ding thu pi a, mai lam thu sau pi ngaih sut na leh khual na tawh ih gel thei ding zong thu pi sa ing. Zo mi Zo gam ci ci na pi in, tu lai tak a Zogam, ih cih Chin State map bang neu ih sak ma mah lai tak a, Tedim , Tonzang , Cikha ciang khawng bek ih huam sak nop na thu in,bang hi maw hiam? Ei ii thei na leh mu na in tua Area ciang khawng bek huam a hi leh ei sang a, thu mu zaw leh thu thei zaw te makai sak in nung zui lel leng hoih zaw lo ding diam ? Tedim, Tonzang, Cikha gam teng beh Self- Administered division or Self- Administered Zone khawng a ih nei sawm leh bang mah cih hun in Kawlgam level ah pan mun ki ciam ih ngah ngaih kei ding hi. Hun vei sa a hih zong tu lai tak a ih Mipil –Mi lian te ii pan mun en kik leng Zogam , Zomi bup ai- represent dan a ong ki ngaih sut man a, ki ngah na hi thei hi. Tua Zone neu no khat ai in pan mun lian pi pi te ong ki pia ngai-lo ding hi.
4. Zomi ah ki gawm leh ki gawm lo ding tawh ki sai gen kik leng, Chin Sate level sung a ah om sa code number te ih it ciang, ei ii deih thu thei lo thu hi lo a, ih Pu ih Pa ten a ma uh thei na dan tawh Minam min na pia khin hi, tua Minam min te ah, a om nai lo Zomi minnam min bang nei sawm leng Native National min tawh ong san sak ding a hih leh hoih hi. A hih hang ( Native National ) Min tawh ong san sak lo a, Rohingya te nung khawng a ong koih sak sawm a, ei deih dan ahih thei tuan kei leh, ih nei sa code number teng mah zang lie lie lel leng?. A Zo min mah deih ten tan ih hih ciat leh a om sa leh ih nei sa Code number (421 ) na a Zo min mah zang khawm thei leng thu ol pen ding hi. Tua ih zat thei na ding in, Khang gui ki zom a, Min khel nuam lo Zo min bek a kem den Minam te zong pak tawi na,leh lung dam ko na ih nei ding ki sam hi. A hih thei leh GZA Makai te bang in Palai ong sem in a om sa Zo min ih zat thei na ding in Zo gam khua pi a hi Kalay- Kawlpi khua ah Sail 20- 30 go in, Mi pi ki mu khop na, aan kuang im khawm na khat nei in, U- Nau sang gam khat , Beh leh Phung khat ih hi na, Ciim Nuai pan piang Zo mi Zo ta te ih hi na, ih tang thu, ih ngai na te sut khawm leng ih ki san zaw lo na ding a thu om lo hi. Tu lai tak ( GZA ) Makai a ih nei Dr. Simon Pau Khan En leh Bishop Felix Lian Khen Thang te nih bang ki tuam khen pak leng Zo te ma na hi zel hi. Tua Mipi ki mu khop na , aan kuang im khop na a sum vei teng khen peuh Lei tung bup Zo minam ki pawl na ten vai hawm leng piang thei lua hi.
5. Hih a tung a No. 4. Na sung a ih gen thu khen peuh ih mual suak thei na ding in. No. 1. 2005, Yangon Tedim Baptist Church te ii Magazine sung ah Pu Thang Za Tuan in, tu lai tak a, Zo a ki ci te ( Balzang Zotu) mang lak a ah om man a Zo ki ci hi ah ci na thu , Tedim Baptist Church Yangon te”n, thum na nei na pi Pu Thang Za Tuan in tu dong thum nuam lo hi. Tua thu , ong thump hot hen.
2. India gam Manipur a om ih Sang gam Thado-Kuki te leh Pai te te gal leh sa a ah ki do lai tak in, bang ma thei lo ( Kul Lian ) Khua om Nu- Mei nau pang te a hi zong mun tuam tuam a om Pu Zo suan Zo ta te mimal ( 50 ) bang ZRA Gal kap ten That lum , Kaap lum in si a, tu ni dong thum na nei nuam lo hi. Kuki- Thado te leh Pai te ten ki lem na ong bawl lai tak un, Thado- Kuki Makai pan , ei U- Nau ki lem lo na hang in ih Sang gam Zo te tung a ki sai lo pi khut khial ban khial kha maw ih hi man in, thum na nei leng ci thu ah gen hang ZRA Makai Pu Thang Lian Pau in bang ma pau lo dawng lo ci hi.
ZNC Makai – Pham sa Pu Go Gin leh ZNC/ ZCD Makai Pu Cin SianThang te ii deih na leh tup na bul pi in bang hiam ci leh Sak leh Khang a om Zo mi Zo ta te ki gawm khawm in tui bang luang khawm thei leng ci na hi in, tu ni ciang mual khup zo nai lo hi, bang hang hiam ci leh Mi pil Makai a ih nei sun sun khat leh nih ii thu khual lo na, thu muh lo na hang na hi lel hi. Zomi te tui bang luang khawm in, Sam gi bang khen kei nih ih cih leh a tung a thu te ih Mi pil nei sun ten thu khual na leh mai lam thu sua pi ngaih sut na tawh ong ham ciam un ci in, ih Biak Pasian min tawh ong gen nuam ing.
Gen khial a om leh ong mai sak un la, ih gen kha thu hoih no no te a hoih lam in ong san sak un. No muh dan zong ong gen khia un. Ki kum to to lai ni.
Lung dam.
Hang Khai milun
Greensboro, NC
Zomi, Chin leh Kawlgam ( 2014 ) census vai kup pih na leh kei muh dan.
Zomi min deih ma mah ih hi leh bang hang in a om sa Zo min, pom thei sang thei lo a, Zomi minam cih sawm lai ih hiam? A om sa Pu-Zo suan Zo min tawh tu ni ciang dong min khel lo, puam khel lo a ah om Minam te kup pih na leh kaam khum na nei ngai vet lo pi a Zomi ih cih cih zong , ih deih na bul pi in bang hiam cih zong mi pi in thei nuam hi.
Chin min deih lo a Zomi ih cih ten tan leh ong piang thei ding thu in, a nuai a bang hi.
1.Chin min zang khen peuh gal leh sa in mu a, Chin min ki ci ih pom zaw lo man in, tu lai tak Zogam ih cih cih Chin State sung a om te leh Chin min zang khen peuh te in ong tuan bawl, ong dei dan den ding a, ih Zogam sung bek hi lo in Kawlgam sung a hi zong, lei tung mun tuam tuam ih tun tun na ah ih gam neu in, a ki sam lo pi a, ei leh ei ah kip am paih ih hi kha ding hi. ( Chinis our common name but Zo mi is our proper name ).
2. Tua leh Mi pawl khat ten in, ih Zogam ong gen ciang Tedim,Tonzang, Cikha, Myone teng bek huam sak mawk in, tua zong thu mu leh thu thei dan tawh ih ki bat hang ih muk na neu na, a lak khia ih hi hi. Hih Tedim , Tonzang, Cikha Myone sung a ah piang te sung pan Mipil Mi sian tam pi om khin a, zong ong om lai ding hi. Hun vei sa ahih zong tu lai tak, ih Mi pil ten Zogam ih cih Chin State level bek hi lo in, Kawlgam level leh lei tung bup level dong Mi pil Mi siam ki om khin ban ah Makai zong ih sem ngaih hi.
Tua te sung pan muh thei pak ding in, Major General. Pu Tuang Za Khai bang Kawlgam bup Gal van khen peuh kem leh Kawlgam bup Gal kap lui ki pawl na te ah Vice-Chairman bang na sem ngai a, Pu Dr. Vum Khau Hua leu leu ciang Aung San leh R. Atlee agreement bawl na lah khawng a hi zong, Aung San leh Mual tung mi te thu khun pi gel na Pinlong Agreement nei na te ban ah, lei tung bup mipil ( 5000 ) sung khawng ah na ki ciam a, tu lai tak Pu Hau Do Suang leu leu ciang Canada gam, Kawlgam Palai zum pi ah Ambassador in om hi.
3. Cih no na ah Zogam level gen lo Kawlgam level, Lei tung level dong na ki om khin na pi ei hun ciang, bang hang in, limit ding ih hiam? . Ei ii level tawh ih Mi te ih limit lo ding thu pi a, mai lam thu sau pi ngaih sut na leh khual na tawh ih gel thei ding zong thu pi sa ing. Zo mi Zo gam ci ci na pi in, tu lai tak a Zogam, ih cih Chin State map bang neu ih sak ma mah lai tak a, Tedim , Tonzang , Cikha ciang khawng bek ih huam sak nop na thu in,bang hi maw hiam? Ei ii thei na leh mu na in tua Area ciang khawng bek huam a hi leh ei sang a, thu mu zaw leh thu thei zaw te makai sak in nung zui lel leng hoih zaw lo ding diam ? Tedim, Tonzang, Cikha gam teng beh Self- Administered division or Self- Administered Zone khawng a ih nei sawm leh bang mah cih hun in Kawlgam level ah pan mun ki ciam ih ngah ngaih kei ding hi. Hun vei sa a hih zong tu lai tak a ih Mipil –Mi lian te ii pan mun en kik leng Zogam , Zomi bup ai- represent dan a ong ki ngaih sut man a, ki ngah na hi thei hi. Tua Zone neu no khat ai in pan mun lian pi pi te ong ki pia ngai-lo ding hi.
4. Zomi ah ki gawm leh ki gawm lo ding tawh ki sai gen kik leng, Chin Sate level sung a ah om sa code number te ih it ciang, ei ii deih thu thei lo thu hi lo a, ih Pu ih Pa ten a ma uh thei na dan tawh Minam min na pia khin hi, tua Minam min te ah, a om nai lo Zomi minnam min bang nei sawm leng Native National min tawh ong san sak ding a hih leh hoih hi. A hih hang ( Native National ) Min tawh ong san sak lo a, Rohingya te nung khawng a ong koih sak sawm a, ei deih dan ahih thei tuan kei leh, ih nei sa code number teng mah zang lie lie lel leng?. A Zo min mah deih ten tan ih hih ciat leh a om sa leh ih nei sa Code number (421 ) na a Zo min mah zang khawm thei leng thu ol pen ding hi. Tua ih zat thei na ding in, Khang gui ki zom a, Min khel nuam lo Zo min bek a kem den Minam te zong pak tawi na,leh lung dam ko na ih nei ding ki sam hi. A hih thei leh GZA Makai te bang in Palai ong sem in a om sa Zo min ih zat thei na ding in Zo gam khua pi a hi Kalay- Kawlpi khua ah Sail 20- 30 go in, Mi pi ki mu khop na, aan kuang im khawm na khat nei in, U- Nau sang gam khat , Beh leh Phung khat ih hi na, Ciim Nuai pan piang Zo mi Zo ta te ih hi na, ih tang thu, ih ngai na te sut khawm leng ih ki san zaw lo na ding a thu om lo hi. Tu lai tak ( GZA ) Makai a ih nei Dr. Simon Pau Khan En leh Bishop Felix Lian Khen Thang te nih bang ki tuam khen pak leng Zo te ma na hi zel hi. Tua Mipi ki mu khop na , aan kuang im khop na a sum vei teng khen peuh Lei tung bup Zo minam ki pawl na ten vai hawm leng piang thei lua hi.
5. Hih a tung a No. 4. Na sung a ih gen thu khen peuh ih mual suak thei na ding in. No. 1. 2005, Yangon Tedim Baptist Church te ii Magazine sung ah Pu Thang Za Tuan in, tu lai tak a, Zo a ki ci te ( Balzang Zotu) mang lak a ah om man a Zo ki ci hi ah ci na thu , Tedim Baptist Church Yangon te”n, thum na nei na pi Pu Thang Za Tuan in tu dong thum nuam lo hi. Tua thu , ong thump hot hen.
2. India gam Manipur a om ih Sang gam Thado-Kuki te leh Pai te te gal leh sa a ah ki do lai tak in, bang ma thei lo ( Kul Lian ) Khua om Nu- Mei nau pang te a hi zong mun tuam tuam a om Pu Zo suan Zo ta te mimal ( 50 ) bang ZRA Gal kap ten That lum , Kaap lum in si a, tu ni dong thum na nei nuam lo hi. Kuki- Thado te leh Pai te ten ki lem na ong bawl lai tak un, Thado- Kuki Makai pan , ei U- Nau ki lem lo na hang in ih Sang gam Zo te tung a ki sai lo pi khut khial ban khial kha maw ih hi man in, thum na nei leng ci thu ah gen hang ZRA Makai Pu Thang Lian Pau in bang ma pau lo dawng lo ci hi.
ZNC Makai – Pham sa Pu Go Gin leh ZNC/ ZCD Makai Pu Cin SianThang te ii deih na leh tup na bul pi in bang hiam ci leh Sak leh Khang a om Zo mi Zo ta te ki gawm khawm in tui bang luang khawm thei leng ci na hi in, tu ni ciang mual khup zo nai lo hi, bang hang hiam ci leh Mi pil Makai a ih nei sun sun khat leh nih ii thu khual lo na, thu muh lo na hang na hi lel hi. Zomi te tui bang luang khawm in, Sam gi bang khen kei nih ih cih leh a tung a thu te ih Mi pil nei sun ten thu khual na leh mai lam thu sua pi ngaih sut na tawh ong ham ciam un ci in, ih Biak Pasian min tawh ong gen nuam ing.
Gen khial a om leh ong mai sak un la, ih gen kha thu hoih no no te a hoih lam in ong san sak un. No muh dan zong ong gen khia un. Ki kum to to lai ni.
Lung dam.
Hang Khai milun
Greensboro, NC
No comments:
Post a Comment
ကျွန်တော်သည် ပညာရှင်တစ်ယောက် မဟုတ်ပါ ၊ ပညာသင်ယူနေသော လူတစ်ယောက် ဖြစ်သည်/
ပြောချင်တဲ့ စကားလေးတွေ ပြောနိုင်တယ်နော်